شليل نوعي هلو است كه در اثر جهش در يكي از ژن هاي هلو ايجاد شده و درخت شليل به اندازه هلو قدمت دارد. اين جهش داراي تواتري بالا است و پيوسته در طبيعت در هر جهت (يعني از هلو به شليل و از شليل به هلو) انجام مي پذيرد و نتيجه آن در هلو از بين رفتن كرك هاي روي ميوه و ايجاد رنگ و عطر و طعم خاص شليل مي باشد.
شليل ميوه اي خوشمزه است كه عموما رشد تابستانه داشته و در فصل پاييز برداشت مي شود. ميوه شليل كمي كوچكتر از هلو بوده و پوستي صاف و بدون كرك دارد. همانند هلو، شليل را نيز مي توان به صورت تازه خوري مصرف كرد يا به طور صنعتي در توليد كيك، آبميوه، كمپوت، عصاره ها و برگه ميوه استفاده نمود.
تاريخچه نهال شليل
نهال شليل بومي آسيا بوده و اعتقاد بر اين است كه درخت شليل يكي از قديمي ترين درخت هاي ميوه بوده و ظاهراً ۲۰۰۰ سال قبل در چين پرورش يافته است. سپس، نهال شليل از طريق جاده ابريشم به ايران، يونان و رم باستان راه پيدا كرد و امروزه بهترين نوع آن در ايران كشت مي‌شود.
درخت شليل از قرن شانزدهم و هفدهم به انگلستان رفت و توسط اسپانيايي‌ها به آمريكا برده شده و اكنون به مقدار زيادي در كاليفرنيا كشت مي‌شود. بيش از ۱۰۰ گونه درخت شليل در تمام دنيا وجود دارد. در ايران حدود ۲۰ رقم شليل يافت مي شود كه مهم ترين آن ها شليل شبرنگ و سفيد هستند كه هر دو متعلق به مشهد مي باشند.
شرايط مناسب براي كاشت نهال شليل
خاك مناسب كاشت نهال شليل
جهت كاشت درخت شليل پربازده، توجه به نوع خاك آن اهميت زيادي دارد. از كاشت اين نهال در خاك هاي سنگين خودداري كنيد؛ زيرا اين كار سبب كمبود اكسيژن در ريشه ها شده و تنفس درخت سخت مي شود. از طرفي، ايجاد شرايط غرقابي نيز همين مشكل را مي تواند به وجود آورد كه هنگام آبياري درخت شليل بايستي در نظر گرفته شود. در صورتي كه تنفس ريشه هاي اين نهال به خوبي انجام نگيرد، برگ هاي درخت زرد شده و به تدريج درخت از بين مي رود.
مخلوطي از مخلوط خاك معمولي و گياخاك مي تواند براي كاشت درخت شليل مناسب باشد كه باعث سبك ماندن خاك و رساندن مواد مغذي مورد نياز درخت شليل جهت رشد خوب مي گردد. اگر خاك باغ شليل از نوع خاك رس و لومي است، بايد مقداري ماسه (تقريبا يك سوم) به مخلوط خاك اضافه كنيد. براي محافظت از خاك درخت شليل در برابر يخبندان زمستاني، مالچ پخش كنيد. همچنين همراه با كود مواد آلي به خاك آن بيافزاييد تا از رشد علف هاي هرز جلوگيري گردد.
نور مناسب كاشت نهال شليل
همانند ديگر درختان ميوه، درخت شليل نيز جهت توليد محصول پربازده نياز به دريافت نور مستقيم و كافي خورشيد را دارد. بنابراين، محل احداث باغ شليل شما بايد جايي باشد كه سايه درختان ديگر بر روي نهال يا درختان بالغ نيفتد. درخت شليل به روزانه حدود ۶ ساعت نور مستقيم خورشيد نياز دارد.
توصيه ما اين است كه درخت شليل خود را در يك مكان آفتاب گير بكاريد. نكته ديگر اين است كه محل احداث باغ شليل تا حد ممكن بايد بادگير باشد تا در مناطق بادخيز، سبب آسيب به درخت شليل جوان نگردد.
آب و هواي مناسب كاشت نهال شليل
درخت شليل در برابر سرما بسيار مقاوم است اما اگر محل احداث باغ شليل شما سردسير است، بايستي گونه هايي را انتخاب كنيد كه به خوبي در منطقه رشد مي كنند تا خطر از بين رفتن شكوفه ها به دليل يخ زدگي بهاره كاهش يابد. نهال شليل جهت خروج از خواب زمستانه و شكوفه دهي، به حدود ۴۰۰ تا ۱۰۰۰ ساعت هواي سرد و دماي كمتر از منفي ۷ درجه نياز دارد.
ويژگي ديگر خوب نهال شليل، مقاومت نسبتا خوب آن در برابر گرماي تابستان مي باشد. ميوه هاي درخت شليل در گرماي تابستان داراي كيفيت بهتري خواهند بود. البته بايد بدانيد كه دماي خيلي پايين (پايين تر از ۲۱- درجه سانتي گراد) ممكن است براي درخت شليل مضر باشد، همچنين سرماي يكباره هوا در فصل باعث مي شود جوانه ها و شاخه هاي جوان سرمازده شده و خشك شوند. بهترين زمان براي كاشت نهال شليل، پاييز و بهار مي باشد.
ارقام نهال شليل
شليل شبرنگ: اين نوع شليل گرد، با پوسته اي قرمزرنگ و گوشته اي زرد و چسبيده به هسته است. شروع گلدهي نهال شليل شبرنگ اواخر فرودين ماه بوده و حدود ۱۳ روز طول مي كشد. اين نوع شليل، اواسط مردادماه مي رسد و آماده برداشت است. درخت شليل شبرنگ از انواع ديررس بوده و عمر اقتصادي آن حدود ۳۰ سال مي باشد.
شليل سفيد: اين رقم شليل، شكلي گرد با پوشته ي سبز- سفيد است كه گوشت آن به هسته چسبيده است. نهال شليل سفيد از ارقامي است كه بومي منطقه چين مي باشد و در ايران نيز احداث باغ شليل آن خصوصا در مشهد انجام مي گيرد. نهال شليل سفيد حدودا اواخر مرداد براي برداشت محصول رسيده آماده است. عمر اقتصادي اين نوع درخت شليل حدود ۱۲ سال است.
شليل گيوتا (كيوته): شليل گيوتا ميوه اي گرد و به رنگ قرمز با لكه هاي سفيد است كه گوشته آن زردنگ مي باشد و هسته آن به گوشته چسبيده است. نهال شليل گيوتا بومي اروپا و كانادا بوده و البته در ايران نيز كشت مي شود. شليل گيوتا حدودا اواخر مردادماه مي رسد و جهت احداث باغ شليل در مناطق سردسير، مناسب ترين نوع شليل مي باشد.
شليل مغان (ردگلد): ميوه اي گرد تا بيضي و قرمزرنگ با گوشته سفيد مي باشد كه از هسته آن جدا است. شليل مغان اواسط مردادماه مي رسد. اين رقم شليل، يكي از انواع مناسب جهت مصارف كمپوت سازي است. عمر اقتصادي درخت شليل مغان حدود ۱۵ سال است.
شليل انجيري: اين نوع شليل شكلي گرد و پهن شبيه به بشقاب دارد و اواسط مردادماه مي رسد. پوسته اين نوع شليل قرمز با گوشتي زردرنگ مي باشد كه به هسته چسبيده است.
آبياري درخت شليل
يكي از نكات مهم كه پس از كاشت نهال شليل بايد همواره مد نظر قرار گيرد، ميزان آب مورد نياز اين نهال مي باشد. لازم به ذكر است كه درخت شليل براي رشد و پرورش به ميزان آب زيادي نياز دارد. آبياري درخت شليل مانند ديگر درختان ميوه درواقع به فصل مورد نظر بستگي دارد.
در تابستان، در صورتي كه در منطقه مورد نظر احداث باغ شليل، هر ۱۰ روز يكبار حدود ۲ الي ۳ سانتي متر بارندگي باشد، نيازي به آبياري درخت شليل نخواهد بود. اما اگر منطقه باغ شليل كم باران و خشك است، آبياري درخت شليل بايستي به طور مرتب و هر هفته يكبار انجام گيرد. همانطور كه ريشه هاي غرقابي به درخت شليل آسيب مي رساند، آبياري درخت شليل اگر كم انجام گيرد نيز سبب خشك شدن ريشه ها و آسيب به محصول نهايي مي گردد.
كوددهي درخت شليل
بهترين زمان براي كوددهي نهال شليل اوايل بهار مي باشد و هرس كردن اين درخت نيز بايد از سال اول زندگي آن و قبل از گلدهي انجام گيرد.
نكات مهم پرورش نهال شليل
پرورش درخت شليل در مناطق جنوبي نيازمند آبياري مجدد در فصول گرم است. مانند هلو، انواع درخت شليل نيز خودتكثير هستند، بنابراين شما مي توانيد درخت شليل را به صورت منفرد پرورش داده و بدون نياز به گرده افشاني محصول بيشتري توليد كنيد.
پرورش درخت شليل نياز به گذراندن مراحل خاصي در هر فصل براي رسيدن به محصول مطلوب را دارد. مراقبت از باغ شليل در بهار شامل چندين نوبت اسپري كردن قارچ كش جهت جلوگيري از قهوه اي شدن و پوسيدگي است. به عنوان استاندارد، يك تا سه بار در سال آفت كشي قارچ هاي بيماري زا براي درخت شليل انجام مي گيرد اما در مناطق باراني يا فصول باراني كه شيوع اين آفت ها بيتشر است، ممكن است انجام سمپاشي هاي بيشتر لازم باشد.